Cykl zajęć: "Książki różnych pokoleń"

Dorota Brzozowska, nauczyciel bibliotekarz w Szkole Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Sokołach

Tytuł cyklu zajęć: KSIĄŻKI RÓŻNYCH POKOLEŃ

Do wykorzystania podczas zajęć w bibliotece szkolnej lub na lekcji języka polskiego.

Adresaci: uczniowie klas szóstych ; uczniowie klas IV-V zaangażowani w Kole Czytelniczym

Zamiast wstępu  - krótki komentarz po przeprowadzeniu zajęć:

Cykl lekcji pod wspólnym hasłem Książki różnych pokoleń miał na celu uświadomienie uczniom różnorodności pokoleniowej w zakresie czytania książek przez nich samych, ich rodziców i dziadków w okresie szkoły podstawowej, uświadomienie roli książki w kształtowaniu historii ludzkości oraz promocję czytelnictwa. Intuicja bibliotekarska podpowiedziała mi, że są tacy pisarze, których utwory znają kolejne pokolenia. Okazało się, że moje założenie, iż jednym z nich jest Henryk Sienkiewicz, było słuszne. Potwierdziły to dane zebrane przez szóstoklasistów oraz członków Koła Czytelniczego.

Realizacja poszczególnych etapów wymagała zaangażowania nie tylko uczniów, ale i ich bliskich. Niektórzy w pierwszym momencie sugerowali, że ich rodziny nie będą znały żadnych tytułów. Jakież było zaskoczenie, gdy domownicy wynotował po kilka książek i opowiedzieli o tych ulubionych. To jest chyba największa zachęta, aby obecne pokolenie nie przestało czytać. Poza tym uczniowie, wypowiadając się o swoich preferencjach czytelniczych, poinformowali niejako bibliotekarza o tym, jakie lub jakiego rodzaju książki chcieliby widzieć na półkach w bibliotece szkolnej.

Niemniej ważne było uświadomienie uczniom, że pisarze nie tylko piszą książki, ale również czytają i czytali w dzieciństwie. Jedne lubili, drugich nie. Bo nie o to chodzi, aby czytać wszystko, co wpadnie w ręce, ale aby poznać różne gatunki literackie i wybrać te, które nam najbardziej odpowiadają. Wykształcenie świadomego czytelnika, to jedno z podstawowych zadań biblioteki szkolnej. Ta część cyklu wymagała też zaangażowania nauczyciela. Po odszukaniu e-maili wszystkich autorów, którzy w ostatnich latach gościli w Sokołach, napisałam krótkie listy, w których wyjaśniłam, że cykl Książki różnych pokoleńchcielibyśmy (ja i uczniowie) rozszerzyć o ulubione pozycje pisarzy. Wszyscy, do których napisałam, natychmiast udzielili informacji i pochwalili pomysł. Uczniowie natomiast z zaangażowaniem przystąpili do wykonania lapbooków. Efekt końcowy całego cyklu, czyli wystawa, był niesamowity. Hol szkoły na tydzień stał się kolorowy i różnorodny, a przy tym przyciągał uwagę wszystkich – uczniów, nauczycieli, rodziców.

Temat 1: Książki różnych pokoleń.  (1x45 min.)

Cele szczegółowe:

UCZEŃ

  1. Zna terminy: „książka” i „pokolenie”
  2. Rozróżnienia pokolenia w rodzinie: dziadkowie – rodzice – dzieci.
  3. Poznaje książki dzieciństwa i młodości dziadków i rodziców.
  4. Uświadamia sobie rolę książki w kształtowaniu historii ludzkości.

Metody: praca ze słownikiem, pokaz slajdów, pogadanka.

Formy: praca w grupach, praca indywidualna.

Środki: tablica korkowa z cytatem, słowniki języka polskiego dostępne w bibliotece, prezentacja multimedialna pt.: Książki różnych pokoleń.

Przebieg zajęć:

  • Wprowadzenie do tematu.

Nauczyciel odsłania tablicę korkową, na której jest cytat Franciszka Bacon’a:Książki - okręty myśli żeglujące po oceanach czasu i troskliwie niosące swój drogocenny ładunek z pokolenia w pokolenie.  Następnie wyjaśnia, że podczas tej lekcji porozmawiamy na temat książek różnych pokoleń, ale żeby wiedzieć, o czym będziemy rozmawiać, to musimy najpierw wyjaśnić pojęcie „książka” i „pokolenie”.

Uczniowie zapisują temat lekcji: Książki różnych pokoleń. (jest to tytuł całego cyklu zajęć)

  • Praca w grupach ze słownikami języka polskiego - zapisanie definicji w zeszytach, a następnie odczytanie ich głośno.

Książka:
1. Złożone i oprawione arkusze papieru, zadrukowane tekstem literackim, naukowym lub użytkowym; też tekst wydrukowany na tych arkuszach. 
2. Pewna liczba arkuszy papieru złożonych i oprawionych, przeznaczonych do jakichś zapisów, np. handlowa.

Pokolenie:
1. Grupa ludzi będących mniej więcej w tym samym wieku. 
2. Ogół ludzi ukształtowanych poprzez podobne lub te same przeżycia, doświadczenia, itd. 
3. Okres równy długości życia ludzi urodzonych w podobnym czasie.
4. Członkowie jakiejś rodziny, będący w podobnym wieku i zajmujący w niej taką samą pozycję.

  • Rozmowa kierowana – rozróżnienie pokoleń w rodzinie: 
    dziadkowie – rodzice – dzieci

Określenie roku urodzin oraz  lat dzieciństwa i młodości dziadków oraz rodziców.

  • Wyświetlenie prezentacji multimedialnej (prezentacja dostępna na platformie SNB)
  • Podsumowanie zajęć – powrót do cytatu Bacon’a. Rozmowa kierowana na temat roli książki w historii ludzkości – przypomnienie znaczenia wynalazku druku (uczniowie wcześniej mieli zajęcia z historii książki i pisma), a także przepływu informacji przez kolejne pokolenia.
  • Praca domowa:

Porozmawiaj ze swoimi dziadkami i rodzicami na temat książek, które czytali w dzieciństwie i młodości. Zrób w zeszycie notatkę z autorami i tytułami książek, podkreśl ulubione pozycje. Następnie poszukaj o nich krótkich informacji w Internecie i wydrukowane przynieś do szkoły. Zastanów się nad własnymi preferencjami czytelniczymi.

Temat 2: Co czytali dziadkowie i rodzice w szkole podstawowej, a co czytamy teraz my. (2x 45 min.)

Cele szczegółowe:

UCZEŃ

  1. Kształtuje umiejętność wypowiedzi ustnej z pomocą wcześniej zgromadzonych informacji.
  2. Kształtuje umiejętność wypowiedzi w formie plakatu na temat ulubionych książek dzieciństwa dziadków i rodziców oraz własnych preferencji czytelniczych.

Metody: pogadanka, zajęcia praktyczne

Formy pracy: praca  indywidualna

Środki dydaktyczne: do wyboru brystole lub bloki A3, kolorowe mazaki i kredki, nożyczki, klej.

Przebieg zajęć:

  • Przypomnienie wiadomości z poprzedniej lekcji. Uczniowie odpowiadają na pytania nauczyciela:

- Co to jest książka?

- Co to jest pokolenie?

- Jakie znacie pokolenia?

- Jakie znaczenie mają książki w historii ludzkości?

  • Zapisanie tematu lekcji: Co czytali dziadkowie i rodzice , gdy byli w szkole podstawowej, a co czytamy teraz my.
  • Wypowiedzi ustne uczniów na temat zgromadzonych informacji o książkach 
    dzieciństwa i młodości dziadków oraz  rodziców, a także własnych preferencji czytelniczych.
  • Indywidualne wykonanie plakatów na brystolach lub kartach A3 o ulubionych książkach dzieciństwa i młodości dziadków oraz rodziców, a także własnych preferencjach czytelniczych.
  • Zebranie prac, aby po całym cyklu zajęć zorganizować wystawę w holu szkoły.
  • Praca domowa:
    Przygotuj najważniejsze informacje z życia i twórczości Henryka Sienkiewicza. Zastanów się, która z przygód Stasia i Nel jest twoją ulubioną i dlaczego.

Temat 3: Henryk Sienkiewicz – pisarz ponadpokoleniowy. (1x45 min.)

Cele szczegółowe:

UCZEŃ

  1. Zna terminy: „pisarz ponadpokoleniowy”, „nagroda Nobla”.
  2. Kształtuje umiejętność wypowiedzi w formie plakatu na podstawie  wcześniej przygotowanych materiałów.
  3. Poznaje historię nazwy „pocztówka”.
  4. Zna zasady pisania pocztówki.
  5. Kształtuje umiejętność wypowiedzi pisemnej (literacko-plastycznej) Pocztówka do Henryka Sienkiewicza.

Metody: pogadanka, zajęcia praktyczne

Formy pracy: praca indywidualna, praca w grupach

Środki dydaktyczne: dwa brystole, markery, kredki, wydrukowane materiały z życia i twórczości Henryka Sienkiewicza

Przebieg zajęć:

  • Przypomnienie wiadomości z poprzedniej lekcji. Nauczyciel pyta czy uczniowie pamiętają, jakie nazwisko pisarza pojawiało się najczęściej w wypowiedziach uczniów o preferencjach czytelniczych dziadków i rodziców. Następnie informuje uczniów, że jest to pisarz cały czas istniejący w kanonie lektur. Można więc stwierdzić, że jest pisarzem ponadpokoleniowym.
  • Zapisanie tematu lekcji: Henryk Sienkiewicz – pisarz ponadpokoleniowy.
  • Podział klasy na grupy: jedna wykonuje plakat wypisując fakty z życia pisarza (wyjaśnia też pojęcie „nagroda Nobla”), druga wykonuje plakat o twórczości pisarza (uwzględnia ekranizacje powieści).
  • Prezentacja plakatów.
  • Przedstawienie przez nauczyciela historii nazwy „pocztówka”:

W 1900 roku Sienkiewicz wziął udział w konkursie, którego celem było wymyślenie określenia karty pocztowej innego niż pochodząca z języka rosyjskiego „odkrytka”. Na konkurs nadesłano ponad 300 propozycji. W finale jury rozważało 5 nazw: liścik, listewka, otwarta, pisanka i właśnie pocztówka, którą pisarz zgłosił, ukrywając się pod pseudonimem Maria z R.

  • Przypomnienie zasad pisania pocztówki

Pocztówka podzielona jest na dwie części. 
Część lewa: Należy pamiętać o tym, aby podać na górze z prawej strony miejscowość, z której piszemy oraz datę. Treść rozpoczynamy od zwrotu, np.: Szanowny Panie  Henryku!Dalej zapisujemy krótko nasze wrażenia lub pytanie. Na końcu musimy się podpisać.
Część prawa: tu wpisujemy adresata i adres. W prawym górnym rogu naklejamy znaczek.

  • Rozmowa na temat ulubionych zdarzeń z powieści „W pustyni i w puszczy” (opracowywano w piątej klasie, jeżeli nie, to należy poświęcić dodatkowe zajęcia na obejrzenie ekranizacji).
  • Podsumowanie zajęć i zadanie pracy domowej:

Wykonaj pocztówkę do Henryka Sienkiewicza – z jednej strony zrób ilustrację do ulubionego zdarzenia, a z drugiej napisz krótko swoją refleksję po lekturze lub zadaj nurtujące cię pytanie dotyczące książki. Ponieważ Henryk Sienkiewicz nie żyje, proponuję podać następujące dane adresowe: Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej, 21-480 Wola Okrzejska

Temat 4: Co czytali w dzieciństwie i młodości niektórzy współcześni polscy pisarze?  (2x45 min.)

Cele szczegółowe:

UCZEŃ

  1. Zna nazwiska i twórczość niektórych pisarzy polskich dla dzieci i młodzieży.
  2. Zna preferencje czytelnicze z dzieciństwa i młodości tych pisarzy.
  3. Potrafi wykonać lapbook o pisarzu.

Metody: pogadanka, pokaz – film instruktarzowy, metoda aktywizująca - teczka tematyczna (lapbook)

Formy pracy: praca indywidualna, praca w grupach

Środki dydaktyczne:

- telewizor z dostępem do Internetu – wyświetlenie filmu Jak zrobić lapbook? (po polsku)autorstwa Anny Kopeć https://www.youtube.com/watch?v=uNhOGo8r4II&t=13s , czas trwania 9:25,

- teczki papierowe,

- wydrukowane  życiorysy i zdjęcia pisarzy oraz okładki książek, mazaki, kredki i kolorowe kartki, nożyczki, kleje.

- Polecam artykuł: Anna Kopeć - Lapbook a edukacja czytelnicza – czyli jak zachęcić dzieci do czytania. Trendy nr 3-4/2014 s. 79-83

Przebieg:

  • Krótkie przypomnienie poprzednich tematów w formie pytań nauczyciela:
  1. Jaki jest tytuł naszego cyklu zajęć?
  2. Co nam dały rozmowy z dziadkami i rodzicami o ich ulubionych książkach ze szkoły podstawowej?
  3. Kto okazał się pisarzem ponadpokoleniowym naszych dziadków i rodziców?
  4. Jaką nagrodę dostał Henryk Sienkiewicz za swoja twórczość?
  5. Jaką powieść Henryka Sienkiewicza czytaliście?
  • Sprawdzenie pracy domowej – zebranie pocztówek na wystawę.
  • Wprowadzenie do ostatniego tematu cyklu – podział klasy na 7 grup – każda odgaduje na podstawie daty urodzenia, który pisarz należy do którego pokolenia?

Dziadkowie: Joanna Papuzińska 1939; Anna Onichimowska 1952; Wojciech Widłak 1957; Małgorzata Strękowska – Zaremba 1960;

Rodzice: Paweł Beręsewicz 1970; Zofia Stanecka 1972; Joanna Jagiełło 1974.

  • Pokazanie książek wyżej wymienionych pisarzy, dostępnych w bibliotece szkolnej.
  • Podanie tematu lekcji: Co czytali w dzieciństwie i młodości niektórzy pisarze?
  • Wyjaśnienie tematu – nauczyciel wyjaśnia, że wysłał do tych pisarzy maile z prośbą o napisanie kilku ulubionych książek z dzieciństwa i młodości. Pisarze odpowiedzieli i teraz uczniowie wykonają lapbooki, w których zamieszczą w ciekawy sposób informacje dotyczące życia i twórczości danego pisarza, a przede wszystkim preferencji czytelniczych z dzieciństwa i młodości.
  • Oglądanie filmiku instruktarzowego – Jak zrobić lapbook?
  • Wykonanie teczek tematycznych w grupach.
  • Omówienie teczek przez uczniów.
  • Zebranie teczek na wystawę.
  • Podsumowanie cyklu zajęć – nauczyciel dziękuje uczniom za zaangażowanie w wykonanie wszystkich prac i informuje, że otrzymają dodatkowe oceny z języka polskiego. Umawia się też na termin wystawy, aby uczniowie pomogli wszystko przenieść i ustawić w holu szkoły.

Licencja: Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska