Temat zajęć: Świat najlepszy z możliwych… wg opowiadania Olgi Tokarczuk: „Deus ex”.
Czas realizacji: 2 godziny lekcyjne.
Grupa wiekowa: szkoła ponadpodstawowa.
Cele lekcji: Zwrócenie uwagi uczniów na ważne nazwisko polskiej kultury – Olgę Tokarczuk; inspirowanie uczniów do rozwijania zainteresowań czytelniczych; doskonalenie umiejętności analizy i interpretacji utworu literackiego.
I. Uruchomienie uwagi
Uczniowie kończą i głośno odczytują rozpoczęte przez nauczyciela zdania…
Każdy z uczestników lekcji zastanawia się czy potrafi czerpać z talentów, umiejętności, którymi został obdarowany i wykorzystywać je w życiu, obdarowywać nimi innych.
Nauczyciel bierze udział w zadaniu. Warto pokazać uczniom, że „zwyczajne” role jakie pełnimy w życiu również są bardzo ważne. Przykładowo:
II. Ukierunkowanie uwagi i wyznaczenie celu lekcji
Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na to, że każdy z nas zostaje obdarowany talentami dedykowanymi bardzo indywidualnie. Otrzymujemy życie w określonej przestrzeni i czasie. Spotykamy na swojej drodze konkretnych ludzi. Na nasze życie składają się konkretne sytuacje. Czy tym wszystkim rządzi przypadek???
Często bywa tak, że sensu swojego życia dopatrujemy się gdzieś daleko. Tracimy czas i energię na długie poszukiwania. Nie potrafimy zaadoptować się w świecie, który nas otacza. Nie korzystamy z potencjału, który w nas drzemie…
Te i inne problemy porusza w swoim opowiadaniu: „Deus ex” Olga Tokarczuk.
III. Utrzymanie uwagi
1. Wyjaśnienie genezy i znaczenia tytułu opowiadania.
a) geneza: „Deus ex” jest jednym z trzech opowiadań wchodzącym w skład tomu „Szafa” wydanego w 1997 roku. Wcześniej utwór był publikowany na łamach czasopisma „Już jest jutro”.
b) tytuł: „Deus ex” oznacza – Były Bóg.
Co mówi na ten temat Wikipedia:
Deus ex machina (łac. „bóg z maszyny”, kalka językowa greckiego ἀπὸ μηχανῆς θεός (apò mēkhanês theós) – pojęcie wprowadzone do dramatu antycznego przez Eurypidesa. Zsyłał on w swoich przedstawieniach boga, który gwałtownie rozwiązywał akcję, aby sztuka nie trwała zbyt długo. Maszyną nazywano specjalne urządzenie mechaniczne, dzięki któremu aktor grający boga spuszczany był na scenę z góry na linach. Potocznie stwierdzenie to oznacza wszystkie nagłe zmiany sytuacji, niedające się logicznie wyjaśnić w kategoriach rozwoju wydarzeń. W znaczeniu alegorycznym oznacza nieoczekiwane pojawienie się Boga. Współcześnie rozwiązanie to zastosował w humorystycznej formie Woody Allen w swojej sztuce Bóg. W znaczeniu naukowym oznacza wprowadzenie nieudowodnionej nowej koncepcji, która hipotetycznie tłumaczy pewien problem. (źródło: https: //pl. wikipedia. org/wiki/Deus_ex_machina)
2. Ustalenie kim jest główny bohater.
Nauczyciel wyjaśnia w jaki sposób należy odczytywać imię głównego bohatera:
EVERYMAN – bohater, na którego miejscu może postawić się każdy, bohater o uniwersalnych cechach.
3. Uczniowie wykorzystując pytania z pierwszej części lekcji ponownie próbują dokończyć zdania rozpoczęte przez nauczyciela. Tym razem mają one dotyczyć „D”. Są informacją na temat głównego bohatera.
4. Nauczyciel prosi uczniów o zapisanie 2–3 pytań do jakich prowokuje ich opowiadanie – na oddzielnych karteczkach samoprzylepnych.
Pytania uczniów dzielimy na dwie grupy: pytania dotyczące treści opowiadania i te uniwersalne. Przyklejamy je na oddzielnych karteczkach na plakacie. Przykładowo:
Pytania dotyczące opowiadania:
Pytania uniwersalne:
Zwracamy uwagę uczniów na cechy prozy Olgi Tokarczuk – jej uniwersalizm i podejmowanie problematyki współczesnego świata. To jest również dobry moment na zachęcenie uczniów do lektury jej książek. Lekcję można wzbogacić wystawą książek O. Tokarczuk, czy krótką prezentacją.
IV. Zakończenie lekcji.
1. „Domknięcie” treści z lekcji w postaci gry w skojarzenia.
Nauczyciel podaje wyraz, który wydaje mu się ważny, istotny – związany z opowiadaniem, np. „PRZESYT” lub „PRZEROST”… Uczniowie, na zasadzie pierwszych skojarzeń dopowiadają kolejne słowa.
2. Lekcję kończymy cytując słowa Pani Olgi Tokarczuk:
„Coraz bardziej mi się wydaje, że w tym świecie, świecie przesytu, świecie niekontrolowanego przerostu wszystkiego, począwszy od potrzeb, a skończywszy na śmieciach, musimy się zacząć uczyć mówić „nie”. „Nie wchodzę w to. Nie biorę w tym udziału. Nie chcę tego. Nie potrzebuję tej rzeczy”.
Opracowała: Jowita Chomiczewska, nauczyciel bibliotekarz VII LO w Białymstoku