Aktualności

Świat najlepszy z możliwych… wg opowiadania Olgi Tokarczuk: „Deus ex”. Scenariusz lekcji bibliotecznej

Temat zajęć:  Świat naj­lep­szy z moż­li­wy­ch… wg opo­wia­da­nia Olgi Tokar­czuk: „Deus ex”.
Czas reali­za­cji: 2 godziny lek­cyjne.
Grupa wie­kowa: szkoła ponad­pod­sta­wowa.
Cele lek­cji: Zwró­ce­nie uwagi uczniów na ważne nazwi­sko pol­skiej kul­tury – Olgę Tokar­czuk; inspi­ro­wa­nie uczniów do roz­wi­ja­nia zain­te­re­so­wań czy­tel­ni­czych; dosko­na­le­nie umie­jęt­no­ści ana­lizy i inter­pre­ta­cji utworu lite­rac­kiego.

I. Uru­cho­mie­nie uwagi

Ucz­nio­wie koń­czą i gło­śno odczy­tują roz­po­częte przez nauczy­ciela zda­nia…

  • Jestem… (jaką rolę peł­nię dziś w spo­łe­czeń­stwie: uczeń, brat, kolega, syn, chó­rzy­sta…);
  • Potra­fię… (co wycho­dzi mi naj­le­piej, co mogę zaofe­ro­wać innym…);
  • Mam… (nie cho­dzi tu o rze­czy mate­rial­ne…).

Każdy z uczest­ni­ków lek­cji zasta­na­wia się czy potrafi czer­pać z talen­tów, umie­jęt­no­ści, któ­rymi został obda­ro­wany i wyko­rzy­sty­wać je w życiu, obda­ro­wy­wać nimi innych.
Nau­czy­ciel bie­rze udział w zada­niu. Warto poka­zać uczniom, że „zwy­czajne” role jakie peł­nimy w życiu rów­nież są bar­dzo ważne. Przy­kła­dowo:

  • Jestem … mamą
  • Potra­fię … piec naj­lep­szy ser­nik na świe­cie – ponoć;)
  • Mam … cudowną, kocha­jącą się rodzinę

II. Ukie­run­ko­wa­nie uwagi i wyzna­cze­nie celu lek­cji

Nau­czy­ciel zwraca uwagę uczniów na to, że każdy z nas zostaje obda­ro­wany talen­tami dedy­ko­wa­nymi bar­dzo indy­wi­du­al­nie. Otrzy­mu­jemy życie w okre­ślo­nej prze­strzeni i cza­sie. Spo­ty­kamy na swo­jej dro­dze kon­kret­nych ludzi. Na nasze życie skła­dają się kon­kretne sytu­acje. Czy tym wszyst­kim rzą­dzi przy­pa­dek???

Czę­sto bywa tak, że sensu swo­jego życia dopa­tru­jemy się gdzieś daleko. Tra­cimy czas i ener­gię na dłu­gie poszu­ki­wa­nia. Nie potra­fimy zaadop­to­wać się w świe­cie, który nas ota­cza. Nie korzy­stamy z poten­cjału, który w nas drze­mie…

Te i inne pro­blemy poru­sza w swoim opo­wia­da­niu: „Deus ex” Olga Tokar­czuk.

  • Wspólna, gło­śna lek­tura opo­wia­da­nia Olgi Tokar­czuk: „Deus ex”.  Tokar­czuk Olga, Deus ex, W: Szafa, Wał­brzych 1998, ISBN 83-900-281-8-2.

III. Utrzy­ma­nie uwagi

1. Wyja­śnie­nie genezy i zna­cze­nia tytułu opo­wia­da­nia.

a)  geneza:  „Deus ex” jest jed­nym z trzech opo­wia­dań wcho­dzą­cym w skład tomu „Szafa” wyda­nego w 1997 roku. Wcze­śniej utwór był publi­ko­wany na łamach cza­so­pi­sma „Już jest jutro”.

b) tytuł:  „Deus ex” ozna­cza – Były Bóg.

Co mówi na ten temat Wiki­pe­dia:

Deus ex machina (łac. „bóg z maszyny”, kalka języ­kowa grec­kiego ἀπὸ μηχανῆς θεός (apò mēkha­nês theós) – poję­cie wpro­wa­dzone do dra­matu antycz­nego przez Eury­pi­desa. Zsy­łał on w swo­ich przed­sta­wie­niach boga, który gwał­tow­nie roz­wią­zy­wał akcję, aby sztuka nie trwała zbyt długo. Maszyną nazy­wano spe­cjalne urzą­dze­nie mecha­niczne, dzięki któ­remu aktor gra­jący boga spusz­czany był na scenę z góry na linach. Potocz­nie stwier­dze­nie to ozna­cza wszyst­kie nagłe zmiany sytu­acji, nie­da­jące się logicz­nie wyja­śnić w kate­go­riach roz­woju wyda­rzeń. W zna­cze­niu ale­go­rycz­nym ozna­cza nie­ocze­ki­wane poja­wie­nie się Boga. Współ­cze­śnie roz­wią­za­nie to zasto­so­wał w humo­ry­stycz­nej for­mie Woody Allen w swo­jej sztuce Bóg.  W zna­cze­niu nauko­wym ozna­cza wpro­wa­dze­nie nie­udo­wod­nio­nej nowej kon­cep­cji, która hipo­te­tycz­nie tłu­ma­czy pewien pro­blem.  (źródło: https: //pl. wiki­pe­dia. org/wi­ki­/Deu­s_e­x_ma­china)

2. Usta­le­nie kim jest główny boha­ter.

Nau­czy­ciel wyja­śnia w jaki spo­sób należy odczy­ty­wać imię głów­nego boha­tera:

  • „D” – jak Deus, Bóg;
  • „D” – jak Demiurg – istota boska stwa­rza­jąca świat mate­rialny;
  • „D” – podob­nie jak w „Pro­ce­sie” F. Kafki, czło­wiek każdy, eve­ry­man.

EVERYMAN – boha­ter, na któ­rego miej­scu może posta­wić się każdy, boha­ter o uni­wer­sal­nych cechach.

3. Ucz­nio­wie wyko­rzy­stu­jąc pyta­nia z pierw­szej czę­ści lek­cji ponow­nie pró­bują dokoń­czyć zda­nia roz­po­częte przez nauczy­ciela. Tym razem mają one doty­czyć „D”. Są infor­ma­cją na temat głów­nego boha­tera.

  • Jest… (mło­dym męż­czy­zną, dosko­na­łym infor­ma­ty­kiem, bez­ro­bot­nym)
  • Potra­fi… (pro­gra­mo­wać, …)
  • Ma … (żonę, talent, świa­do­mość bycia wol­nym w wir­tu­al­nym świe­cie, zmę­czony wzrok, mały i zagrac­ony pokój, …)

4. Nau­czy­ciel prosi uczniów o zapi­sa­nie 2–3 pytań do jakich pro­wo­kuje ich opo­wia­da­nie – na oddziel­nych kar­tecz­kach samo­przy­lep­nych.

Pyta­nia uczniów dzie­limy na dwie grupy: pyta­nia doty­czące tre­ści opo­wia­da­nia i te uni­wer­salne. Przy­kle­jamy je na oddziel­nych kar­tecz­kach na pla­ka­cie. Przy­kła­dowo:

Pyta­nia doty­czące opo­wia­da­nia:

  • Kim jest „D”?
  • Jak wygląda życie głównego bohatera?
    Czemu „D” i jego żona nie byli zainteresowani życiem na zewnątrz?

Pyta­nia uni­wer­salne:

  • Czemu izo­lu­jemy się od świata?
  • Jaki jest tego sens?
  • Jaka jest prawda o obec­nie panu­ją­cych cza­sach?

Zwra­camy uwagę uczniów na cechy prozy Olgi Tokar­czuk – jej uni­wer­sa­lizm i podej­mo­wa­nie pro­blematyki współ­cze­snego świata. To jest rów­nież dobry moment na zachę­ce­nie uczniów do lek­tury jej ksią­żek. Lek­cję można wzbo­ga­cić wystawą ksią­żek O. Tokar­czuk, czy krótką pre­zen­ta­cją.

IV. Zakoń­cze­nie lek­cji.

1. „Domknię­cie” tre­ści z lek­cji w postaci gry w sko­ja­rze­nia.

Nau­czy­ciel podaje wyraz, który wydaje mu się ważny, istotny – zwią­zany z opo­wia­da­niem, np. „PRZESYT” lub „PRZEROST”… Ucz­nio­wie, na zasa­dzie pierw­szych sko­ja­rzeń dopo­wia­dają kolejne słowa.

  • Przy­kła­dowo: prze­syt – prze­rost – potrzeby – śmieci – ambi­cje – …

2. Lek­cję koń­czymy cytu­jąc słowa Pani Olgi Tokar­czuk:

„Coraz bar­dziej mi się wydaje, że w tym świe­cie, świe­cie prze­sytu, świe­cie nie­kon­tro­lo­wa­nego prze­rostu wszyst­kiego, począw­szy od potrzeb, a skoń­czyw­szy na śmie­ciach, musimy się zacząć uczyć mówić „nie”. „Nie wcho­dzę w to. Nie biorę w tym udziału. Nie chcę tego. Nie potrze­buję tej rze­czy”.

Opra­co­wała: Jowita Cho­mi­czew­ska, nauczyciel bibliotekarz VII LO w Białymstoku